Khomeini, Sade en ik
Abnousse Shalmani is acht jaar wanneer ze haar hijab uittrekt op het schoolplein in Iran. Korte tijd later vlucht ze met haar familie naar Parijs, waar ze verlost denkt te zijn van beperkende kledingvoorschriften. Niets blijkt echter minder waar. Salman Rushdie publiceert zijn Duivelsverzen en de hijab staat opnieuw in het centrum van de belangstelling. Abnousse vecht voor haar vrijheid, die ze uiteindelijk vindt door het werk van Marquis de Sade.
In een verhaal waarin biografie en fictie door elkaar lopen, doet Abnousse Shalmani verslag van de strijd van vrouwen voor vrijheid. Khomeini, Sade en ik gaat over emotionele, seksuele en intellectuele ontwikkeling, verpakt in een sterke, luchtige stijl.
Dit boek maakt deel uit van een hele reeks waarin Oxfam Novib schrijvers uit niet-westerse landen een podium en een stem wil geven. Oxfam Novib ondersteunt projecten in ontwikkelingslanden.
Abnousse Shalmani werd in 1977 geboren in Teheran. In 1985 vluchtte ze op achtjarige leeftijd met haar gezin naar Parijs. Shalmani studeerde geschiedenis, waarna ze een tijdje kort films produceerde. Met ‘Khomeini, Sade en Ik,’ keert ze teug naar haar eerste liefde, de literatuur. Haar boeken worden telkens gepromoot met een theater- en muziekwerk, waarmee ze zelf Frankrijk doorkruist.
Als jong meisje in Teheran tijdens de jaren na de sjah en het begin van het Khomeini tijdperk voelt Shalmani, als ze verplicht wordt tot het dragen van een sluier, de onvrijheid en bestraffing van de ‘baardmannen’ en de ‘zwartrokken’ aan den lijve. Als protest loopt ze als klein meisje naakt van school. Gelukkig groeit ze op in een breeddenkend gezin, vooral met haar papa komt ze zeer goed overeen. Maar de grote familie raakt verscheurd middenin de hypocrisie voor, met of tegen het nieuwe regime waarin ‘godsdienst en staat’ niet te scheiden zijn.
Haar gezin vlucht naar Frankrijk. In het boek verhaalt ze vanaf 1991 tot 2013 haar belevenissen en gevoelens als jong meisje, als studente, als jonge vrouw en bewuste feministe. Ze schrijft over de fundamenten van haar godsdienst en over het fundamentalisme dat er kan aan ontspruiten. Ze rekent genadeloos af met de onvrijheid en de absurditeit van het regime en de macht in Iran. Ze maakt resoluut een vrije keuze voor zichzelf als niet religieuze en voor wie het wenst als vrije Moslimvrouw in Frankrijk.
In haar zoektocht naar zichzelf en naar filosofische kaders laat ze zich inspireren door de westerse literatuur. Van Salman Rushdie onthoudt ze met de ‘Duivelsverzen’ de drang tot vrijheid, de rijkdom van de fantasie en de verbeelding en met ‘Thérèse Philosophe’ van Pierre Louÿs ontdekt ze de 18de- eeuwse franse libertijnse literatuur. In deze geschriften gaan erotiek en de kunst van het converseren hand in hand en is bevrijding per definitie volledig en allesomvattend. Haar grote voorbeeld vindt ze bij Sade in ‘La Philosophie dans le Boudoir’. Sade is er van overtuigd dat wetten niets voor mensen vermogen en dat de republiek in Frankrijk slechts kan bestaan door de aard van de mens in al zijn verscheidenheid te aanvaarden.
Shalmani vertelt hoe ze zich vandaag als zelfbewuste vrouw, fier en trots door Parijs kan bewegen. Ze doet een oproep om een internationale ‘dag van de rok’ in te stellen, in een rok lopen is voor haar echt ‘nee’ durven zeggen en zo beginnen vaak de echte revoluties. Shalmani breekt een lans voor alle vrouwen en ze pleit tegen elke vorm van extremisme, is het nu in Frankrijk met het Front Nationale, in de maghreb landen, in Afganistan of zoals in Iran.
Onderaan de buitenflap van het boek prijkt een grote gele sticker: ‘strijdliteratuur’ staat erop vermeld. ‘Khomeini, Sade en Ik’ is een warme oproep aan onze wereld door een kunstzinnige, zeer belezen en intellectuele franse dame, tot absolute verdraagzaamheid en respect.
Koen Elsen