De dans der levenden
Zomer, 1918. In een militair ziekenhuis wordt een jongeman zonder geheugen wakker. Hij is alles verloren: zijn herinneringen, zijn naam, zijn afkomst en zelfs zijn identiteit. Hij praat even goed Frans als Duits. De Franse geheime dienst ziet in hem de ideale spion en geeft hem de naam van een overleden Duitser. Hij gaat op in zijn nieuwe rol en lijkt al snel niet meer te weten wat goed of kwaad is. Of speelt hij een virtuoos spel waarbij zelfs de lezer zich verbijsterd afvraagt wat feit is en wat fictie?
De dans der levenden voert ons mee naar Weimar Duitsland, naar het verscheurde en verwoeste Europa van het interbellum, waarbij de lezer van de ene verrassing in de andere belandt.
Op de cover van dit boek staat een stickertje gekleefd: “ Voor lezers van Pierre Lemaitre.” Krab het er maar gerust van af. Dit boek kan echt niet tippen aan “ Tot ziens daarboven,” van Lemaitre. Alles start in de zomer van 1918 wanneer “een man,” wakker wordt in een militair hospitaal. Hij herinnert zich niks, meer nog hij weet zelfs niet meer wie hij is en waar hij vandaan komt. Zijn geheugen is compleet gewist. Het wonderlijke is evenwel dat hij nog over al zijn vaardigheden beschikt, die hij gaandeweg leert ontdekken, hij spreekt vloeiend twee talen, Frans en Duits en heeft ook geen moeite met Russisch. Komt daarbij dat hij blijkbaar een hoge kennis heeft van literatuur.
Hij kan niet anders dan van hoge afkomst te zijn, in een tijdsgeest waarin de wereld nog onderverdeeld was in klassen. Hij werd gevonden in een loopgraaf ingegraven in de modder met alleen zijn sokken en broek, van Frans militaire kledij. Onmiskenbaar een Frans soldaat, kapitein, luitenant…
Hij wordt opgenomen in een neurologisch instituut waar een zekere dr. Gustave Roussy de touwtjes stevig in handen heeft, controversiële therapieën toepast die toen gangbaar waren en ervoor zorgde dat er zoveel mogelijk soldaten terug naar het front konden. Dit was nu eenmaal zijn taak en zijn visie. Shellshock was in die tijd nog een nieuw begrip, laat staan het PTS syndroom. De toenmalige elektrotherapieën waren regelrechte martelingen en zorgden ervoor dat velen een zekere dood aan het front kozen boven deze lijdensweg. Als dan Duitsland dan uiteindelijk voor de vrede kiest en een wapenstilstand ondertekent is dat alleen maar om zich opnieuw te kunnen mobiliseren om terug slag te leveren. Dit is echter buiten de herstelvoorwaarden gerekend die het keizerrijk worden opgelegd. Frankrijk weet dit en spionnen zijn noodzakelijk om te infiltreren in deze Duitse IJzeren divisie, de overschot van het Duitse (Achtste) leger en de Baltische strijders die samen een front vormden tegen de bolsjewieken om het communisme tegen te gaan. Een tweetalige spion, intellectueel en met een grote dosis moed is dus meer dan welkom. De Franse geheime dienst rekruteert “De man,” noemt hem Gustave Lerner en bereidt hem voor op zijn taak.
Dat “De man” ondertussen zijn identiteit is achterhaald wordt verzwegen. Charles Hirscheim is zijn naam. Hij blijkt de stiefzoon van een Franse bankier te zijn die deze zoon liever kwijt is dan rijk. Charles zijn moeder, afkomstig uit de Elzas had tijdens de oorlog een foute relatie met een Duits officier. Haar huwelijk was haar redding maar de relatie met haar man Hirscheim is koel en afstandelijk, haar hart ligt bij haar eerste liefde en het verdriet om haar vermiste zoon breekt haar. Het laten dood verklaren van zijn stiefzoon komt hem en de geheime dienst wel goed uit.
Nadat Gustave als Frans spion kan opklimmen tot de secretaris van Generaal von Der Golz, die de strijd tegen het Rode leger leidt wordt hij alsnog ontmaskerd. Gustave kiest ervoor om als dubbelspion te werken, wat heeft hij te verliezen? Hij heeft geen leven achter zich. Wie maalt er om hem?
Het hele verhaal wisselt erg veel van perspectief, de ondefinieerbare verteller plaatst zich dikwijls in één of ander personage en de hoeveelheid van historische feiten zorgen ervoor dat je wel even bij de les moet blijven. En daar wringt voor mij het schoentje. Rault heeft duidelijk erg veel opzoekwerk gedaan en het verhaal is historisch sterk en correct onderbouwd maar de balans tussen een verhaal en de verwerking van historische feiten is wankel. De vaart in het verhaal wordt tegengehouden door de aangeboden feitenkennis en wie hoopt op de wetenschap hoe alles nu juist verliep na deze wapenstilstand die de basis van WOII in zich had krijgt een avonturenverhaal voorgeschoteld. En als dan nog een aan lager wal geraakte danseres moet zorgen voor een acceptabel einde dan heb je het wel gehad.
Niettegenstaande deze mankementen en nog enkele andere zoals het opvoeren van Hitler als soldaat in WOI, uiteraard correct maar wat is hier de meerwaarde van, heb ik dit boek graag gelezen alleen al om de historische inzichten.
Jan Stevens