Protestanten

In 2017 is het precies vijfhonderd jaar geleden dat Maarten Luther, een relatief onbekende professor aan een obscure Duitse universiteit, zich uitsprak tegen de corruptie van de lokale geestelijken. Die confrontatie mondde tot ieders verbazing uit in een compleet nieuwe christelijke stroming: het protestantisme.
In Protestanten beschrijft professor Alec Ryrie de geschiedenis van deze religie, die volgens historici de basis was voor veel van de grote veranderingen van de afgelopen eeuwen: het liberalisme, de industriële revolutie, de wetenschappelijke revolutie, tolerantie, intolerantie, kapitalisme, imperialisme, democratie en fundamentalisme.
Ryrie voert de lezer in zijn omvangrijke boek door de geschiedenis van de protestanten: vanaf het fragiele begin in Centraal-Europa tot haar gewelddadige vestiging als staatsreligie op de rest van het continent; van haar rol in de revoluties tot in de moderne wereld. Het verhaal van de protestanten, toont Ryrie, is het verhaal van de moderne wereld.

Vooraleer met de bespreking van het boek te beginnen wil ik nog graag even het volgende kwijt: gelukkig dat er in ons toch wel klein taalgebied van de Nederlandse taal zo’n degelijke uitgeverij als Hollands Diep bestaat!
Als ik de lijst van non-fictie boeken bekijk, ben ik als een kind zo blij en wil de snoepwinkel bestormen en de meeste ervan onmiddellijk kopen. Dank je wel voor het publiceren van zo’n reeks interessante en degelijke studies, uitgeverij Hollands Diep!
Het boek dat hier voor ons ligt is geschreven door een autoriteit op het vlak van de geschiedenis van het protestantisme. De auteur Alec Ryrie is immers hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Universiteit van Durham, U.K. en gespecialiseerd in de Reformatie. Mag ik beginnen met te zeggen dat zijn geschiedschrijving en zijn schrijfstijl typisch zijn voor de hedendaagse Engelse historicus: geen schroom voor gedurfde interpretaties en voor zelfs beoordelingen; verwijzigingen naar en vergelijkingen met de huidige tijd om sommige situaties of standpunten van vroeger gemakkelijker herkenbaar te maken voor de hedendaagse lezer;  een vlotte en dus zeer leesbare stijl.
Je merkt ook wel dat de auteur wel degelijk zijn materie totaal beheerst. Hij hoeft niet uit onzekerheid zijn toevlucht te nemen naar krampachtige formuleringen of zinsconstructies. Dit volledig beheersen van de inhoud weerspiegelt zich vanzelfsprekend in de zeer leesbare taal en de vlotte schrijfstijl. Het boek van 702 pagina’s leest dus als een goed verhaal. De spanning blijft erin.

Waarover schrijft hij?
Alec Ryrie geeft ons een mooi chronologisch overzicht van de geschiedenis van alle protestantse bewegingen vanaf de Reformatie in de 16de eeuw met Luther en Calvijn tot aan nu. Als historicus let hij er wel degelijk op dat hij op de eerste plaats een geschiedenis van al die bewegingen geeft en zich niet teveel bezig houdt met theologische discussies. Kortom hij is op de eerste plaats historicus en op de tweede plaats komt de theologie. Het spreekt voor zich dat hij wel degelijk naar de theologie moet grijpen omdat de inhoudelijke interpretaties van De Bijbel en het christelijke geloof  uiteraard aan de grondslag liggen van de zovele verschillende bewegingen in het protestantisme. Alleen staat de auteur als goede historicus meer stil bij de gevolgen: welke massabewegingen zijn er ontstaan en welke politieke implicaties hebben al die scheuringen met zich meegbracht?
Om maar een cru voorbeeld te geven, de auteur durft ook in alle eerlijkheid te concluderen dat de Lutherse protestantse Kerk in Duitsland wel degelijk het nazisme gesteund heeft en dat het beetje verzet van enkele protestanten inderdaad niets heeft voorgesteld.
Het boeiende is ook dat de auteur zich helemaal niet beperkt tot Europa , maar uitgebreide beschrijvingen geeft van alle protestantse bewegingen in het vroegere Amerika en de huidige U.S.A., maar ook nog van de protestantse bewegingen in Zuid-Afrika (met de Hollandse tegen de Engelse tak) en ook van de groei in Korea en China.
Kortom, hij geeft een werkelijk volledig encyclopedisch beeld van al die protestantse bewegingen over de hele wereld verspreid.

Misschien nog een laatste, maar niet minste punt.
En daarvoor sta ik bij Alec Ryrie voor eeuwig in het krijt, want dat heb ik wel  van hem geleerd.
Het protestantisme en al haar verschillende bewegingen moeten begrepen worden als bewegingen van vrijheid, als uitingen van meningsvrijheid en daarom zijn er uiteindelijk ook zovele richtingen.

Beste lezer, ik zou zeggen, koopt u het boek maar, de moeite. Uw cosmopolitische geest wordt erdoor weerom wat verruimd.
Amen.
 

Leo Reyntjens, All Saints ( 1 november 2017)