De wereld achter het hek
De wereld achter het hek van Zana Fraillon is een schitterende YA-roman over een jonge vluchteling. Voor de liefhebbers van De jongen in de gestreepte pyjama en De boekendief.
Subhi is geboren in een vluchtelingenkamp. Het is de enige wereld die hij kent. Dan, op een nacht, ziet hij een meisje aan de andere kant van het hek. Ze heeft een dagboek van haar overleden moeder dat ze niet kan lezen. Ze hoopt dat Subhi haar kan helpen de verhalen die erin staan te ontrafelen. De twee kinderen vinden troost – en soms zelfs een gevoel van vrijheid – bij elkaar. Maar pas als ze moediger zijn dan ooit en beslissingen durven te nemen die alles voorgoed zal veranderen, ervaren ze wat echte vrijheid is.
De Australische Zana Fraillon, moeder van drie jonge kinderen werd hard geraakt door de beelden en de nieuwsitems over de vluchtelingencrisis wereldwijd. Zij vond haar inspiratie voor ‘De wereld achter het hek’ toen zij een artikel las over een jongen die in een detentiekamp was geboren en er opgroeide. De gedachte dat een onschuldig wezen het levenslicht ziet in zo’n kamp en er opgroeit is haast ondraaglijk maar het is wel de realiteit. Hoe langer je daarover nadenkt hoe onbehaaglijker dat dit wordt.
Suhbi is geboren in een vluchtelingenkamp, zijn afkomst wordt nauwelijks aangehaald alhoewel er hier en daar verwijzingen zijn naar de Rohingya en hun cultureel verleden. De erbarmelijke situatie van deze islamitische Rohingya-minderheid in Myanmar kwam onlangs in het nieuws door het Myanmarese leger dat zich schuldig maakte aan ernstige mensenrechtenschendingen en zelfs oorlogsmisdaden. Bijna 100.000 mensen zijn op de vlucht geslagen voor gevechten tussen het leger van Myanmar en verschillende gewapende groeperingen. Niettegenstaande die summiere linken is het verhaal op zich universeel. De personages zijn fictief en zowel de bewoners van het kamp, de vluchtelingen als de bewakers worden ook eerder beschreven vanuit het perspectief van een jong kind. Niet erg diepgaand maar dit is een YA-verhaal dat zijn kracht put uit de beschrijving van de omgeving en leefomstandigheden, daar gaat het om.
Shubi kent niets anders dan wat er zich achter hekken afspeelt. En hij bekijkt zijn omgeving dan ook vanuit zijn eigen brein en waarnemingen, dit wordt nog versterkt omdat het hele verhaal in de ik-vorm is geschreven. Fraillon tracht dit ook te benadrukken met haar taal en dit voelt toch soms ongemakkelijk aan, soms wat te gekunsteld maar ze laat je wel door de ogen van een kind kijken. Shubi zelf is een zonderlinge jongen die praat met een plastieken eendje dat hij kon bemachtigen nadat Harvey een van de bewakers van het kamp die het redelijk goed meent met de vluchtelingen een plastieken plonsbadje binnenbracht om te verkoelen. Deze scene die in het begin van het boek voorkomt laat haarscherp de levensomstandigheden in het vluchtelingenkamp aanvoelen waar bij een verzengende hitte water het grote probleem vormt, hardvochtige bewakers, stof, hitte en uitzichtloos.
Shubi leeft samen met zijn oudere zus Queeny en hun moeder in één van de tenten van het kampdeel familie, er zijn verschillende kampdelen zo is er ook één voor alleenstaande mannen. Zegt genoeg. Queeny heeft wel een deel van haar leven buiten het hekken doorgebracht is daardoor veel cynischer dan Shubi die van geen ander leven weet heeft. Hij eet steeds dezelfde brij, ervaart de verschrikkelijk hygiënische omstandigheden als normaal en zijn tent is zijn (t)huis. Ook Eli zijn oudere beste vriend, een schrandere jongen die hem in bescherming heeft genomen is net als Queeny gedegouteerd door de levensomstandigheden in het kamp. Iets dat later tot conflicten zal leiden. In het derde hoofdstuk wordt dan Jimmy, een meisje van buitenaf geïntroduceerd. Zij woont met haar vader en haar broer niet ver van het kamp vandaan. Jimmy vertegenwoordigd alles wat Shubi niet heeft maar is ook getroubleerd door dood van haar moeder en de barre levensomstandigheden waar ook zij in vertoeven maar zij is tenminste vrij. Wat moet gebeuren gebeurt uiteraard en Jimmy en Shubi leren elkaar kennen met tussen hen in een hek. Hun verhaal wordt op twee sporen vanuit hun persoon vertelt. De hoofdmoot ligt bij Shubi waardoor die van Jimmy minder uitgediept wordt maar erg is dat niet. Het is het leven in het kamp en hoe dit ervaren wordt door de ogen van een zonderling kind dat de hoofdrol speelt. Langzaam ontdekt Shubi door de gesprekjes met Jimmy dat er ook een andere kant is aan het hek, zijn zintuiglijke waarnemingen worden op proef gesteld en zijn wereld krijgt een ander dimensie. Voor een jongen, begeesterd door verhalen van zijn moeder en zijn geheel eigen innerlijke kunstzinnige wereld is dit erg confronterend waarbij hij zichzelf in vraag stelt. Dit alles en leidt onvoorwaardelijk naar een climax waarbij hekkens worden neergehaald.
‘De wereld achter het hek’ laat dit alsjeblief lezen door onze jongvolwassenen voor zijn schoonheid en zijn wreedheid.
Jan Stevens
