De idioot

‘De idioot’ van Elif Batuman gaat over Selin, dochter van Turkse emigranten in Amerika. Het is 1995, e-mail is iets nieuws, en eerstejaarsstudente Selin is min of meer per ongeluk op Harvard beland. Ze geeft zich op voor cursussen waarvan ze het bestaan niet eerder vermoedde, raakt bevriend met een geheimzinnige Servische klasgenote, en begint een mailvriendschap met de in zichzelf gekeerde Ivan. Pas na een reis door Europa, deels Ivan achterna, begint ze de slag te pakken te krijgen van verliefd zijn, van volwassen worden – en daagt het besef dat ze gedoemd is om schrijfster te worden. ‘De idioot’ is een portret van de kunstenares als buitengewoon innemende jonge vrouw, geschreven door een van de meest geestige, originele Amerikaanse schrijvers van dit moment. 

We volgen Selin,  een Turks-Amerikaanse studente, in haar zoektocht naar zichzelf als eerstejaars aan Harvard. Hoewel Selin op het eerste gezicht volgzaam lijkt, buitelen in haar hoofd allerlei eigen ideeën en hersenspinsels over elkaar heen. Ze komt steeds overal “per ongeluk” terecht, omdat ze wordt meegesleurd door anderen die haar traagheid van reactie opvatten als “instemmen”. En dat terwijl Selin eigenlijk constant twijfelt, niets zeker weet en er vaak heel andere ideeën dan haar leeftijdsgenoten op nahoudt. Russische literatuur, taalfilosofie en abstract denken nemen een hoofdrol in het boek en Selins leven in.
Selin denkt over alles na. Als iemand haar vraagt hoe het met haar gaat, kan ze daar onmogelijk zoiets banaals als ‘gaat wel’ of ‘goed’ op antwoorden. Als ze iets voelt, denkt ze na over de tranen die over haar wangen stromen. Als lezer heb je dan de opdracht zelf uit te zoeken wat er achter die tranen zit, want zij denkt intussen na over het zilte, de nattigheid en het prikkelende gevoel. Ze trekt je mee in haar denkpatroon, in haar cirkelredeneringen en doet je twijfelen over alles wat je zelf ervaart. Het meest denkt ze na over taal, over hoe die onze wereld en ons denken structureert. Of ze werkelijk denkt wat ze denkt, want misschien ziet die gedachte er in het Turks wel anders uit dan in het Engels? Haar verhaal is het verhaal van een meisje dat onder gedachten bedolven wordt, wat haar besluiteloos maakt. Daardoor komt ze terecht in Parijs en Hongarije, zit ze opgescheept met een poster van Albert Einstein, heet ze ook soms Sonja en leert ze iemand ‘papel is blonk’ zeggen. 

Subtiele humor, rijke taal- en letterkundige verwijzingen voor de ervaren lezer en een vol hoofd met eigen interpretaties dat zijn de basisbeginselen van ‘De idioot.’

Noot: De titel is ontleend aan het gelijknamige boek van Dostojevski. Het hoofdpersonage, de vorst Ljew Myskin, doet dan ook aan Selin denken. Kinderlijk, filosofisch, onschuldig en in de ogen van anderen een idioot, terwijl hij “de enige is die het leven en de mens naar zijn waarde weet te schatten”.

Lopke Van Acker