Foon

Soms klinkt het als trompetgeschal. Soms als een voorwereldlijk beest. Het is iets tektonisch, zeggen Nadja en Lev ter geruststelling tegen elkaar. Iets meteorologisch, wellicht. Maar deze duistere klanken hingen niet altijd in de lucht boven hun huis in de Russische bossen. Ooit dreef het biologenechtpaar er een asiel voor verweesde berenwelpen, maar de vrijwilligers komen niet meer, en terwijl Lev zijn geheugen verliest, strijdt Nadja tegen haar herinneringen. Waar is iedereen gebleven? Wat gebeurde er in het jaar waaraan ze liever niet meer denkt?
Foon laat zien hoe eenzame mensen, ver van de ontwrichte samenleving die ze zijn ontvlucht, zich verhouden tot hun geliefden, tot de geschiedenis en tot de dierenwereld waarvan ze deel uitmaken. Als alle zekerheid wegvalt, is het de verbeelding die hen overeind houdt.

Nadja en Lev wonen heel afgelegen in een verlaten Russisch dorpje te midden van de bossen. Ze zijn als laatste bewoners gebleven nadat een fabriekje in de buurt gesloten werd. Beiden zijn hoog opgeleid, Nadia is als studente zoölogie gehuwd met haar vroegere professor Lev. Ze keerden de drukke samenleving van de stad de rug toe en openden in de verlaten natuur een onderzoeksstation waar ze in een vervlogen goede tijd met steun vanuit Europa verweesde beren opvingen. 

Hun kinderen hebben het huis verlaten en hebben zich helemaal genormaliseerd in de moderne samenleving. Beiden zijn nu oud, Lev lijdt aan beginnende dementie, angst slaat toe. Soms horen ze een verschrikkelijk knarsend geluid. Ze denken dat het leger met geheime wapens aan het oefenen is of dat het einde van de wereld nabij is.  

Het water stopt met lopen, de elektriciteit verdwijnt, soms komt er nog een oude pastoor langs, heel soms de zoon die zich zeer ongerust maakt. Lev verdwijnt soms, dwaalt,  en voor Nadia zijn de enige constanten de machinist van een voorbijrijdende trein en een steeds aanwezig ‘achtergrondgeruis’. Herinneringen, fijne maar ook alle weggestopte miserie van het leven,  blijven door haar hoofd spoken. 

Op het eerste zicht een weinig boeiend gegeven. Maar toch weet Marente de Moor een vreemde herkenbare onrust op te roepen, de spanning tussen het teruggetrokken leven in eenvoud,  diepe contacten tussen mensen en dieren, het samenleven met de natuur, de afzondering, en anderzijds het hectische leven, maatschappelijke ontwikkelingen die aan je voorbijgaan. Wat heeft een mens nodig om te bestaan? Wat als het laatste contact wegvalt, wat blijft er nog van je over als al het menselijke tenslotte wegvalt?

Het verhaal speelt zich af in een verlaten stukje Rusland. De schrijfster heeft er zelf acht jaar gewoond en weet met allerlei veelzeggende maar subtiele details sprekend een recent  tijd- en plaatsbeeld in Rusland in beeld te brengen. 

Het taalgebruik is vaak ook origineel en heel poëtisch, bijvoorbeeld met natuurbeschrijvingen als:

“Ik ben niet bang van deze bomen, ik ken ze goed. Sommige staan hier al sinds ik hier woon zonder een centimeter gegroeid te zijn. Wat weten wij nu helemaal van deze wezens? Onder hun voeten wemelt duizenden malen meer leven dan erboven. Hun solitaire gelijkmoedigheid is maar schijn, onder die bast worden wilde plannen gesmeed.”

Een verrassend mooi boek. De auteur ontving voor het schrijven van dit boek een projectsubsidie van het Nederlands Letterenfonds. 

Koen Elsen