De geliefden van allerheiligen
Een Colombiaanse auteur is getuige van een moord die hem voor altijd zal tekenen. Een vrouw zit alleen thuis, wachtend op haar man die twintig kilometer verderop in het bed van een andere vrouw ligt. In zeven ontroerende verhalen verbindt Vásquez vloeiend de levens van zijn personages door bloedstollend verraad, een liefdesaffaire, moord en wraak. Als geen ander doorgrondt hij in deze fragmenten de mens, emoties en moraliteit tegen de beklemmende achtergrond van de mooie, maar verraderlijke Ardennen.
De geliefden van Allerheiligen is een bijzondere en intense verhalenbundel over de valkuilen van relaties, liefde en eenzaamheid. Pijnlijk triest en hypnotiserend mooi geschreven.
Een van de betere boeken die ik in 2010 las, werd geschreven door Juan Gabriel Vasquez, een mij tot dan volstrekt onbekende Colombiaan. Met De geheime geschiedenis van Costaguana, in zeer soepel Nederlands vertaald door Brigitte Coopmans, had hij me vanaf de eerste bladzijde bij mijn nekvel om me pas 260 bladzijden later weer los te laten. De roman, een even subliem als speels antwoord op Nostromovan Joseph Conrad, straalde puur schrijfplezier uit, stond bol van de prachtigste zinnen, werd bevolkt door fascinerende figuren en vertelde een boeiende geschiedenis vol tragiek, heldendom, wanhoop en moed. Vasquez’ stijl beviel me zo goed dat ik zijn eerder verschenen roman De informantenmeteen op de kop tikte en er als de kippen bij was om nieuw werk van hem te lezen (Het geluid van vallende dingen, Reputatiesen De vorm van ruïnes). Telkens opnieuw wist hij me te winnen voor zijn heerlijke, meeslepende verhalen.
Het siert zijn Nederlandse uitgever dat ze er na vier imponerende romans voor kiezen om De geliefden van Allerheiligen uit te geven, een oudere verhalenbundel die in 2001 verscheen. Deze bundel is immers eerder een buitenbeentje in het oeuvre van Vasquez dan een verruiming ervan. Vasquez had al een novelle en een roman gepubliceerd toen hij de zeven korte verhalen schreef voor deze bundel. Zes ervan zijn gesitueerd in de Ardennen, waar Vasquez enige tijd verbleef om een nieuwe roman te schrijven. Zijn eerste twee boeken had hij in Parijs geschreven, maar achteraf was hij niet bepaald ingenomen met het resultaat. Daarom week hij uit naar een Ardens dorp in de hoop daar, in alle rust, te kunnen werken aan een roman waarop hij later wél tevreden zou terugkijken.
De zeven verhalen die hier verzameld zijn, stemmen niet meteen tot vrolijkheid, wat in het geval van Het leven op het eiland Grimseyzelfs een eufemisme is. In dat verhaal beschrijft Vasquez het onvermogen van Agatha en Oliveira om in het reine te komen met de zelfmoord van hun 17-jarige dochter Alma, lid van een vage sekte, die zich samen met de andere sekteleden van het leven heeft beroofd. Ze hopen enige loutering te vinden door de woning te bezoeken waarin hun dochter haar laatste levensjaar heeft doorgebracht: “Hij vroeg zich af in welke hoek van het huis Alma was gaan liggen om te sterven, welke kamer, welk bed ze had uitgekozen, wie haar de morfine had toegediend waarover Agatha het had toen ze over de lijkschouwing vertelde, over het bericht dat de politie naar de naaste familieleden had doen uitgaan, met een beschrijving van hoe de lichamen keurig op een rij naast elkaar lagen, als militairen in een kazerne, onder een schoon wit laken, gruwelijk in zijn alledaagsheid, alsof een liefhebbende grootmoeder er bij wijze van spreken voor de gelegenheid nog een borduursel op gemaakt had.” Het staat er gortdroog en komt daardoor aan als een brute vuistslag in je gezicht.
Ook in de andere verhalen is er nauwelijks reden tot jolijt. Vasquez focust namelijk niet op een soort van menselijk overschot, een teveel aan wederzijdse warmte en toewijding, maar op het menselijk tekort. De personages die in deze verhalen rondlopen, lijken op zoek te zijn naar iets dat op verlossing lijkt, verlossing van hun onmacht om gelukkig te zijn en te blijven, om hun ziel weer wat ademruimte te geven, om relaties in stand te houden ondanks de deuken en de krassen in de carrosserie van die relaties, om afstand te nemen van de emotionele fiasco’s uit vervlogen tijden: “Het was naïef en onnozel om te denken dat het verleden zijn eigen doden kon begraven.” De liefde loopt hier op pijnlijke wijze op haar laatste benen, is in een aantal verhalen letterlijk op sterven na dood.
Die tragiek maakt van De geliefden van Allerheiligeneen boek waarin geestelijke duisternis een vooraanstaande rol speelt en toch schijnt er af toe iets van hoop en geloof door in het leven van deze weinig benijdenswaardige personages. Zoals de hoop dat de donkerte in onze ziel ooit doorbroken zal worden door zonlicht, dat het geloof in een betere toekomst, al is het voor de meeste protagonisten hier nog niet duidelijk waar ze die toekomst precies moeten zoeken. Maar zoeken zullen ze.
Martin Overheul