Brutus, de nobele samenzweerder
Historica Kathryn Tempest schetst in de biografie ‘Brutus’ een portret van een bijzondere Romeinse senator. Hij was filosoof, staatsman, vredestichters en legeraanvoerder. Maar bovenal is Marcus Junius Brutus bekend als ’s werelds beroemdste moordenaar.
Brutus was controversieel en ondoorgrondelijk, ook voor zijn tijdgenoten. Zijn rol in de moord op Julius Caesar, de minnaar van zijn moeder, was opmerkelijk. Tempest stelt in deze biografie een interessante vraag: Was Brutus fout om zijn vriend en beschermheer te vermoorden, of had hij gelijk zijn vaderlandsliefde en idealen boven zijn persoonlijke voorkeuren te stellen? Kathryn Tempest dook in het bronnenmateriaal uit Brutus’ tijd en brengt met haar briljante biografie ‘Brutus’ de imposante man tot leven.
Men hoeft heus geen specialist van de geschiedenis van het oude Rome te zijn om te weten dat Brutus Caesar vermoord heeft. Caesar een van de bekendste figuren uit de Europese geschiedenis (in die mate zelfs dat de woorden ‘keizer’ en ‘tsaar’ etymologisch uit zijn naam ontstaan zijn). Er kan bijgevolg gerust gesteld worden dat in dit geval de faam van de moordenaar ontstaan is in het kielzog van die van zijn slachtoffer. En dit ondermeer omdat de aanslag op Ceasar die Brutus tijdens de “ides van maart”(15/3) op de trappen van de Romeinse senaat pleegde en die aan de veroveraar van Gallië het leven kostte door de eeuwen heen heel wat schrijvers heeft geïnspireerd, denk maar aan Shakespeare en Dante. Tegelijkertijd moet echter toegegeven worden dat dit zowat het enige bekende is bij het grote publiek over de emblematische figuur van Brutus.
‘Brutus de nobele samenzweerder’ probeert hier dan ook – en met succes- verandering in te brengen. Wie het leest, komt vrij snel tot de vaststelling dat er heel wat te vertellen valt over die man die, zoals dat vaak het geval is, in de ogen van nogal wat mensen als een terrorist mag beschouwd worden en als een vrijheidstrijder in die van anderen. Het is voor dit laatste dat de auteur eerder opteert, alhoewel zij toch een bijzonder genuanceerde biografie van Brutus op papier heeft gezet. Want ook in zijn geval is, zoals meestal, de realiteit wit noch zwart maar vertoont ze eerder heel wat tinten grijs.
Er wordt ons bijgebracht dat Brutus niet zo maar een jong en onverantwoord kereltje was die in opstand kwam tegen het beleid dat toen in Rome werd gevoerd maar dat hij op dat ogenblik in de politiek al naam gemaakt had. In die mate zelfs dat er toen al in Milaan een standbeeld van hem was opgericht en dat hij zelfs munten mocht laten slaan waarop hij afgebeeld stond.
We vernemen er ook uit dat Brutus die Caesar heeft doodgestoken om de republiek voor zijn de dictatoriale neigingen te vrijwaren meende hiervoor genetisch voorbestemd te zijn geweest. Volgens een legende had een van zijn verre grootouders, Lucius Brutus, immers de laatste koning van Rome verjaagd om de republiek te kunnen uitroepen. Brutus zelf had zich gans zijn leven ingezet om die republiek en wat ze voor de Romeins burger betekende, tegen al wie haar bedreigde met hand en tand te verdedigen. Maar hij was ook een pragmatisch politicus. Zo koos hij tijdens de burgeroorlog tussen Caesar en Pompeius de kant van deze laatste waar hij nochtans geen enkele sympathie voor voelde (Pompeius was de moordenaar van zijn vader geweest). Hij was immers van mening dat Caesar voor de republiek een groter gevaar dan Pompeius betekende. Dit belette hem overigens niet om zich, conform het principe “ If you can’t beat them, join them “, bij Caesar aan te sluiten nadat die Pompeius definitief militair had verslagen. Hij werd door de zegevierende veldheer bijzonder mild ontvangen en zelfs onmiddellijk in zijn staf opgenomen. Dit zou enerzijds kunnen geïnterpreteerd worden als een bewijs van de grote staatsmanskunst van Caesar, maar anderzijds ook als een aanwijzing dat het gerucht klopt dat Caesar de biologische vader van Brutus was omdat de moeder van deze laatste zijn maîtresse was geweest. Dit zou dan betekenen dat de overbekende woorden die Caesar uitsprak toen hij door Brutus neergestoken werd “tu quoque fili mi” (Jij ook mijn zoon) letterlijk moeten opgevat worden.
Wat er ook van zij, Brutus kon na de aanslag uit Rome ontsnappen en een leger verzamelen om een burgeroorlog tegen de aanhangers van Caesar te ontketenen. Hij werd echter overwonnen en overleefde dit niet. De man die hem versloeg was Octavianus, een neef van Caesar, die een tijdje later onder de naam Augustus de eerste Romeinse keizer zou worden. De tijd van de republiek was voor Rome definitief voorbij. De strijd van Brutus was tevergeefs geweest.
Om dit boek te kunnen samenstellen, heeft Kathryn Tempest alle Latijnse en Griekse auteurs geraadpleegd die ooit over Brutus hebben geschreven en ook alle moderne historici die over dit stuk van de Romeinse geschiedenis iets hebben gepubliceerd. Het resultaat is een zeer uitgebreide bibliografie. Een paar foto’s (zoals bijvoorbeeld een van een muntstuk met een beeltenis van Brutus) hadden echter ook mogen bijgevoegd worden, een kleine opmerking omtrent een overigens zeer interessant werkstuk.
Joost Michiels