De dochter van de houtzager

Aangrijpende sociaal-historische roman over een van de grootste negentiende-eeuwse arbeidersstakingen in de Zweedse houtindustrie

Noord-Zweden, 1897. Britta van 10 jaar maakt lange dagen als lattengrietje in de houtzagerij - maar als ze thuiskomt is er weinig eten. Op een dag hoort ze vader en de andere arbeiders in het geheim praten over staken. De zagerij komt tot stilstand.
Het antwoord van de regering op het vreedzame protest van de arbeiders is schokkend. Angstig en hongerig wachten Britta en haar moeder af of vader weer veilig thuis komt.

Dit is een historische roman, geschreven door de Zweedse schrijfster en theologe Vibeke Olsson. Het is een verslag van de ‘Subdsvallstrike’, 27 mei 1879, de grootste staking ooit in Zweden waarbij duizenden arbeiders staakten omdat het leven ondraaglijk werd op de vele houtzagerijen. De rijke land- en zagerijeigenaars kregen drie miljoen kronen staatslening terwijl de arbeiders op hun loon moesten inleveren. De leef- en arbeidsomstandigheden voor de arbeiders, dikwijls van boerenafkomst maar na de grote hongerwinters gedwongen om in de bosbouw te werken, waren ronduit schandalig.

Het drama wordt verteld door Britta, elf jaar en enige overblijvende dochter van een zieke mama en een vader die toevallig in de opstand terecht komt. Het povere gezinnetje leeft erg godsdienstig, rechtschapen en komt na grote armoede terecht in een hutje van een landeigenaar met een houtwerf.

Britta werkt zelf ook voor een paar kronen per dag voor de houtzagerij als ‘plankegrietje.’ Met enige aalmoezen uit de Baptistenkerk helpt ze mama aan de nodige broodkruimels en pap om te overleven. Ze groeit op in de barakkengemeenschap en maakt met haar vriendjes de grote stakingsontreddering mee: buren worden het huis ontzegd, de melk is op, de gouverneur stuurt kanonnen, soldaten met bajonetten, perslui uit Stockholm, er komen verbanningen enz. Het is een wrang portret van de vernederende verschillen tussen boeren, arbeiders en de burgers die de plak zwaaien. 

De ‘dochter van de houtzager’,  is het eerste deel van komende opeenvolgende romans die Olsson schreef over de arbeidsklasse in Zweden omstreeks 1900. In de volgende roman zal ze schrijven over de naweeën van de grote staking, opnieuw verteld vanuit de ontroerende dochter Britta, die al net zo welbespraakt als haar moeder zal worden. 

Britta is in dit boek elf, een kind dus, met nog een kinderlijke kijk op haar tijd en haar familie. Ze droomt er van gelukkig te zijn, dat alles ‘weer wordt zoals vroeger’, zonder uithuiszettingen, waarbij vriendjes blijven leven, ze met mama kan blijven zingen in de Baptistenkerk en bewonderend kan blijven kijken naar haar vader die stilaan versleten geraakt onder het juk van het harde labeur in de houtzagerij.

Deze roman kan je ook als een ‘christelijk’ boek lezen rond eenvoudige levensvragen waarop het antwoord verschillend naargelang de richting waari-uit ze komen: van op de preekstoel of van op de arbeidersstoel. De bespiegelingen van de jonge Britta draaien om de invloed die je als mens op het leven eigenlijk hebt, waarom de een in armoede leeft, de ander in rijkdom,  over de rol van God. Kijkt God naar de mensen zoals naar de bomen, bemoeit hij zich eigenlijk niet met ons, zoals haar vader het stelt?  Of heeft de mens het leven te schikken naar hoe God het voor ons heeft bedacht, zoals de moeder het stelt? Het laat je nadenken en ook huiveren. 

Koen E.