Wijsheid verklaard voor wie haar zoekt

‘Beste lezer, ongetwijfeld streef ook jij naar een geslaagd leven. Niet noodzakelijk naar het welslagen in het leven, maar naar een goed en gelukkig bestaan. Van oudsher probeert iedereen, mannen en vrouwen, waar ook ter wereld dit streefdoel na te jagen en het in de praktijk om te zetten. Iedereen gelooft dat menselijke groei zin geeft aan ons leven. Ikzelf ben ervan overtuigd dat het filosofische ideaal van wijsheid het voorwerp blijft van een zoektocht die actueler is dan ooit. Want we zijn niet alleen op aarde om ons te settelen, onszelf te entertainen en te consumeren.’

Hoe moeten we onszelf zijn en tegelijk onze plek in de wereld vinden? Liefdevol en deugdzaam worden? De weg naar de innerlijke bevrijding vinden? Groeien in vreugde en sereniteit vinden? Frédéric Lenoir, die al sinds zijn jeugd op zoek is naar wijsheid, antwoordt op een oprechte en bescheiden manier op al deze vragen. Hij neemt ons mee op zijn zoektocht langs zijn grote inspiratiebronnen, zoals Epicurus, Epictetus, de Boeddha, Zhuang Zi, Montaigne, Spinoza, Etty Hillesum en zelfs kinderlijke wijsheid.

Frédéric Lenoir is een Franse filosoof en socioloog. Sinds vele jaren denkt hij na over wijsheid en kunst in het leven. Hij is de auteur van talloze boeken -essays en romans- vertaald in ongeveer twintig talen. Zijn recente boeken, Happiness, A Philosophical Journey, The Power of Joy en The Miracle Spinoza zijn toplijsten van bestsellers.

In deze lijn ligt ook dit in het Nederlands vertaalde boekje: “Wijsheid, verklaard voor wie haar zoekt”.

Op zijn twintigste woonde Lenoir bij Tibetaanse lama’s, en tijdens een intense spirituele zoektocht had hij een sterke mystieke ervaring met Christus. Als student werkte hij aan een proefschrift over de ontmoeting tussen het boeddhisme en het Westen. In de vorm van een gesprek, met vraag en antwoord, geeft hij in deze uitgave een reflectie over grote existentiële vragen die met wijsheid en meditatie te maken hebben.

Hij beschrijft de grote spirituele stromingen van de mensheid. In China zagen het confucianisme en het taoïsme het daglicht, in India de Upanishads, het jaïnisme en het boeddhisme, in Perzië het zorastrisme, in Israël de joodse leer van de profeten, en in Griekenland de filosofie. De gemeenschappelijke inspiratie is eenzelfde verlangen naar geluk, dezelfde ethische kwesties of morele dilemma’s, dezelfde spirituele bezorgdheden.

Interessant is zijn vaststelling dat het ‘recht’ op gelukkig zijn sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog veranderd lijkt in een ‘plicht’, en dus een last tot gelukkig zijn. De moderne mens is ‘veroordeeld’ gelukkig te zijn en het ligt aan hem zelf als hij daar niet in slaagt. We worden als het ware ongelukkig omdat we niet gelukkig zijn. Zo heeft de christelijke voorstelling van heil en verdoemenis een tegenhanger gekregen in de wereldlijke voorstelling van succes en mislukking. Dit verklaart volgens de auteur waarom hoe langer hoe meer mensen depressief worden omdat ze er niet in slagen te beantwoorden aan de moderne verplichting tot zelfontplooiing.  Hij komt hiermee tot dezelfde bevinding als de franse socioloog en psycholoog Alain Ehrenberg , die het ‘vermoeide zelf’ beschreef in ‘La fatige d’être soi’, een boek waarin hij een overzicht geeft van de geschiedenis van de psychiatrie.

Volgens Lenoir is voor wie naar een gelukkig leven streeft om te beginnen aandacht nodig voor ademhaling en eetpatronen. Dit is het begin van de kunst om met al je dimensies van je zijn te genieten van het leven. Hij pleit voor yoga en bewuste voeding uit ethische overwegingen.

Zoals bij Epicurus gingen de stoïcijnen ervan uit dat echte vrijheid vanbinnen zit en dat ze tot uiting komt in de manier waarop we op gebeurtenissen reageren: ‘vrijheid van geest’ dus. Lenoir trekt mooi de vergelijking door met de Indiase culturele context van geloof in de wetten van karma en zielsverhuizing, het geloof in de universele wet van causaliteit. Hij verwijst naar het deeltje goddelijkheid, het atman dat verhuist van het ene leven naar het andere, en pas na inzicht dat het niet het ego is waartoe men zich identificeerde, kan ontsnappen aan de kringloop van de wedergeboorte. Op die manier komt het voor ons in de psychologie bekendere ‘Zelf’ tot stand, en krijgt men toegang tot de bevrijding, die door de boeddhisten dan weer ‘verlichting’ wordt genoemd. In de mate dat we beseffen dat we een deel zijn van het Alles, tijdelijk verbonden met het Absolute, de universele energie die overal in de kosmos aanwezig is -een kracht die nu eens God wordt genoemd, dan weer het goddelijke, de logos, de tao, Brahma of de ziel van de wereld- heet, heeft aldus Lenoir, onze zelfverwezenlijking hoe dan ook een nieuwe kijk op onszelf en onze verhouding tot de wereld als gevolg.

Het geluk ligt in jezelf, jezelf zijn en toch afgestemd zijn op de wereld. Wijsheid overstijgt het geluk. De oorspronkelijk titel van het boek geeft de essentie weer: ‘Petit traité de vie intérieure”, een kleine verhandeling over het innerlijke leven.

Koen E.

Frédéric Lenoir (1962) is filosoof, socioloog en godsdiensthistoricus. Hij werkt als onderzoeker aan de Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales in Parijs. Lenoir schreef talloze essays en romans, die wereldwijd werden vertaald. www.fredericlenoir.com