Linoleumkoorts Aantekeningen van een HBO-docent
In 'Linoleumkoorts. Aantekeningen van een docent' schrijft Asis Aynan over het leven op een hogeschool in een grote stad. Hij doet verslag van de slag om de gebedsruimte en schrijft over de lippen van studentes die net als de taal veranderden. Hij verhaalt ook over nieuwe fenomenen, zoals de witte vlucht in de klas. Verder neemt Aynan de lezer via de schoolgangen mee naar de kantine, de Beverwijkse Bazaar en de literatuur. 'Linoleumkoorts. Aantekeningen van een docent' is een verhelderende bundel columns en verhalen over taal en identiteit uit de spannendste omgeving die we kennen: het onderwijs.
Asis Aynan is schrijver en docent aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij debuteerde in 2007 met de eigenzinnige herinneringsbundel 'Veldslag
en andere herinneringen'. Samen met Hassan Bahara schreef hij het verrassende 'Ik, Driss', over een gastarbeidersliefde. In 2014 verscheen
zijn verhalenbundel 'Gebed zonder eind', waarover Geert Mak zei: 'Fascinerende reisimpressies over Marokko, Europa en het leven. En wat kan
die Amsterdamse Berber mooi schrijven: wild, geestig, erudiet, warm en zeldzaam eerlijk!' Asis Aynan is de bedenker van de Berberbibliotheek
en columnist van ZemZem.
Sommige schrijvers excelleren op de lange afstand, anderen blinken dan weer uit in het korte(re) werk. Dat laatste kunnen korte verhalen zijn of, korter nog, cursiefjes van een bladzijde of drie, vier. In het geval van schrijver en docent Asis Aynan, zijn het korte stukjes die je met enige goede wil een kruising tussen cursiefjes en columns zou kunnen noemen. Of gewoon stukjes. In de bundel ‘Linoleumkoorts’, een verwijzing naar de podiumvrees die Aynan (die mee aan de wieg stond van de Berberbibliotheek van Uitgeverij Jurgen Maas) nog elke keer voelt als hij voor een nieuwe klas staat, verzamelde de auteur ruim 40 stukjes waarvan een deel al eerder verscheen in dag- en weekbladen of op zijn website.
In die stukjes richt hij zich op gebeurtenissen die zich vlak voor zijn ogen afspelen, op het leven op school, een minikosmos waarin dezelfde wonderen en drama’s plaatsvinden als in de grote wereld buiten de schoolmuren. Als vrouwen in de buitenwereld naar de botoxspuit grijpen, dan doen meisjes op de hogeschool dat ook. In ‘Duckface’ staat Aynan even stil bij die eigenaardige evolutie in het schoonheidsbeeld: “De eerste keer dat het mij opviel, vroeg ik aan een studente wat er mis was. Ik wilde haar vragen of ze was gevallen, geslagen of ergens tegenaan gelopen, want haar lippen waren opgezwollen. Toen ik door kreeg dat het plastisch was, excuseerde ik mij omwille van de beschaving tegen het gezicht dat bol stond van de onzekerheid.”
Die blik en die toon beheersen de bundel. Of het nu over lesgeven gaat, over inburgering, kunst, politiek of zijn ouders, altijd klinkt er begrip – noem het erbarmen – in de tekst door, inlevingsvermogen, genegenheid, en vooral een warme verwondering. Aynan kijkt, associeert en concludeert zonder daarbij te veroordelen. Maar zijn conclusies zijn vaak raak. Zoals in ‘Schuldig landschap’, waarin hij schrijft over een wandeling in Oostende dat hem doet denken aan Zandvoort, omdat beide steden een casino aan zee hebben. Als hij op het strand zit, ziet hij een steen met een davidster: “Nederland was slechts enkele maanden bezet toen de Zandvoortse afdeling van de NSB met behulp van het Hitlerregime de synagoge opblies. Het is de enige sjoel die in de Tweede Wereldoorlog werd gesloopt. De nog altijd onbebouwde plek waar het onkruid tijdens de mooie jaargetijden haar gang gaat, legt uit wat de dichter Armando met het begrip ‘schuldig landschap’ bedoelt.”
Met eenzelfde scherpte kijkt Aynan naar wat er in zijn klaslokaal gebeurt, naar de beweging van de wereld en naar zijn directe omgeving. Hij is geboren en getogen in Nederland, maar groeide op met de religieuze waarden van de islam. Daar heeft hij zich vanaf zijn jeugd tegen verzet (hoe kon het nou dat zijn beste vriendje, een Hollandse jongen, in de hel terecht zou komen omdat hij de islam niet aanhing?). In een interview in Trouw zegt Aynan daarover: “Ik heb mijn atheïsme moeten veroveren, dat laat ik me niet meer afnemen.” Een soortgelijk perspectief is ook terug te vinden in zijn kijk op de veelkleurige samenleving: “Ooit bestond het idee dat mensen die niet op elkaar lijken door de moderne tijd en de welvaart vanzelf met elkaar in contact zouden komen. Die ontmoeting zou leiden tot een smeltkroes. Toen dat niet gebeurde, kwam de teleurstelling en werd het begrip multiculturele samenleving de kop van Jut.”
‘Linoleumkoorts’ staat vol met dit soort overdenkingen. Soms uitdagend, soms zelf provocatief (bijvoorbeeld over de mocromaffia: “Als de Marokkaanse gemeenschap zou willen, is het morgen met de zware criminaliteit en de moorden afgelopen. Maar de mores van het wegkijken zijn er alom, en niet alleen als het over criminaliteit gaat”), in enkele gevallen badinerend, dan weer scherp en onverbloemd. Dat maakt van ‘Linoleumkoorts’ niet enkel een bundel die uitnodigt tot nadenken, maar evengoed tot herlezen.
Martin Overheul, redacteur boekensite.gent