Terug naar Birkenau
In maart 1944 werd Ginette Kolinka samen met haar vader, haar twaalfjarige broer en haar neef gearresteerd door de Gestapo in Avignon en gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Zij was de enige van hen die terugkeerde, nadat ze was overgeplaatst naar Bergen-Belsen en Theresienstadt. Nu ze 94 jaar oud is, vraagt ze zich af hoe ze dat alles heeft kunnen overleven.
In Terug naar Birkenau vertelt ze wat ze heeft gezien en wat ze heeft meegemaakt in de vernietigingskampen. De afranselingen, de honger, de kou, de haat, de naakte lichamen, de wreedheid. Maar ze herinnert zich ook momenten van vriendschap, de jurk die ze kreeg van Simone Veil (die later minister van Volksgezondheid zou worden) en die haar leven redde.
Sinds het begin van deze eeuw deelt Ginette Kolinka haar ervaringen met Franse scholieren. Het doel van dit boek is niet om een volledig verslag van Birkenau te geven, maar om ons genoeg te vertellen zodat we nooit zullen vergeten.
Na het lezen van ‘De laatste getuige, hoe ik de Dossin kazerne en de Holocaust overleefde’ met de getuigenis van Eva Fastag (http://www.boekensite.gent/node/4429) was ik gebeten om de reeks ‘kinderen van de Holocaust’ op de vrt te bekijken. Maar ik kon het niet. Althans niet onmiddellijk na het lezen van ‘Terug naar Birkenau - Ginette Kolinka met Marion Ruggieri.’ Deze neergeschreven getuigenis van Kolinka beslaat nog geen negentig pagina’s maar voelt aan als een historische uppercut, equivalent van een paar oude telefoongidsen tegen je kop. Ik kan echt geen betere omschrijving vinden van wat deze getuigenis met mij heeft gedaan. Kolinka is nu 94 jaar, zij werd in 1944 samen met haar vader, haar twaalfjarige broer en haar neef gearresteerd door de Gestapo in Avignon en gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Nooit heeft ze een woord kunnen lossen over wat haar is overkomen:
”Maar ik heb altijd geweten, vanaf de dag dat ik werd bevrijd, vanaf het moment dat ik fysiek in staat was na te denken, dat ik het er nooit meer over zou hebben. Niet uit schaamte, maar eerder om anderen er niet mee lastig te vallen.“
Pas na vijfenvijftig jaar na het overlijden van haar man in het jaar 2000 kan ze lossen wat haar zo ontmenselijkt heeft. Sinds dan deelt ze haar ervaringen in de kampen met Franse scholieren, dankzij Steven Spielbergs stichting opgericht na Schindlers’ List om getuigenissen van kampgevangenen te verzamelen.
Ook zij keert terug naar Birkenau en daar start het boek ook mee:
“De laatste keer dat ik terugging naar Birkenau, was het voorjaar. De velden stonden vol bloemen, het gras was groen, er was geen wolkje aan de lucht, je kon de vogels horen fluiten. Het was een mooi gezicht. Hoe kan ik zoiets zeggen? En toch heb ik het gezegd en gedacht: Wat een mooi gezicht.”
Dan ziet ze een hardloopster die haar rondjes aan het rennen was. Hier. Op deze onherkenbare aarde die zoveel doden had gezien. Haar adem stokte en ze wilde schreeuwen, brullen: ‘Ben je gek geworden?” Hier waar de tuinen van de huizen met speeltuigen uitkomen aan de vroegere spoorlijn die uitkwam bij het kamp en de fatale halte, de ‘Judenrampe.’ Het is daar dat haar herinneringen starten op 16 april 1944.
En zoals dat met herinneringen is, die schieten door je hoofd, komen en gaan op eigen wil en tempo, heeft ook dit boek haar eigen ritme. Soms vooruitschietend, soms achteruit kijkend maar steeds zo menselijk vanuit het gedachtenveld van een negentienjarig dat de pijn en het ongeloof tijdens het lezen alsmaar groter wordt. Geen opsmuk, geen omkadering, geen omschrijvingen alleen de ik-wereld van een negentienjarige die het niet kan begrijpen en weet dat er geen uitweg is.
Dit is een verhaal dat je moet doorslikken, een verhaal dat moet gelezen worden niet omdat we het zouden begrijpen want dat kunnen wij niet maar omdat na deze laatste getuigenissen het voorgoed voorbij is en we waakzaam moeten blijven.
Jan Stevens, redacteur Boekensite.gent