Het verbrande huis
Sinds haar vroegste jeugd bezoekt Bodil de la Parra elke zomer Paramaribo, de stad waar haar vader Pim opgroeide. Ze verblijft dan in het huis aan de Zwartenhovenbrugstraat, waar ze onder de hoede wordt genomen door de ongetrouwde tantes Gus, Pop en Jet, haar speelse neefjes en haar norse grootvader R.L. Ze is er onderdeel van een leven dat zo anders is dan dat in Amsterdam, waar de tijden in razend tempo veranderen. Een leven dat ze elk jaar beter leert kennen - ook de geheimen en de schaduwkanten ervan.
Ruim veertig jaar na haar eerste bezoek brandt het huis af, en blijft er niets anders over dan de verhalen die zich er hebben afgespeeld. Het verbrande huis is de geschiedenis van een Surinaamse familie die een leven lang van elkaar gescheiden wordt door een oceaan, maar in zowel voor- als tegenspoed een hechte eenheid blijft.
Het gebeurt meer dan eens dat romans worden verfilmd, al dan niet met een goed resultaat. Bij dit boek liep dat anders. Bodil de la Parra, actrice, theatermaakster en toneelschrijver, schreef het verhaal van haar familie eerst als een theatermonoloog. Het was op aanraden van haar redacteur bij Lebowski dat ze er ook een boek van maakte waarin ze dieper op haar eigen gevoelens kon ingaan.
Het verhaal begint wanneer in 2014 in Paramaribo het pand van ‘R.L. de la Parra agenturen’ afbrandt en Bodil naar Suriname vliegt om samen met haar vader de verwoesting te gaan bekijken. Generaties apothekers werkten in de winkel terwijl bijna de ganse familie in het bovenhuis woonde. Alhoewel ze als kind en jong meisje meer dan eens naar de Antillen kwam is het ondertussen heel wat jaren geleden dat ze het familiehuis nog heeft bezocht. Als ze de zwartgeblakerde ruimte ziet waarin van het familiehuis, behalve de rood met zwart geglazuurde drempel, niets meer te vinden is, besluit ze op dat moment om alle verhalen van haar familie op te schrijven. Die van haar opa en oma, van haar vader Pim en moeder Lies, van haar broertje, van haar neven en nichten en van de drie ongetrouwde tantes.
Ook als kind kwam ze al regelmatig op bezoek bij haar familie in Paramaribo en ze bleven vaak voor een paar maanden. Er is een groot verschil tussen het vrijgevochten leven in Amsterdam Osdorp en het strikte leven in de tropen. Ook al omdat het begrip ‘familie’ in Suriname, waar iederéén al gauw ‘familie’ is heel wat anders inhoudt dan in het koude Nederland. Het zijn vooral de tantes Gus, Pop en Jet die sympathie oproepen. De tantes Pop en Gus zijn nooit getrouwd en tante Jet is er terug komen wonen nadat ze eerst getrouwd was en kinderen had gekregen. Maar daar mag niet over gepraat worden en dat is niet het enige familiegeheim waar moet worden over gezwegen. De tantes houden de vinger aan de pols van de gemeenschap via de ‘mofokoranti’, de mondkrant. ‘Niet alleen de familie wordt dagelijks besproken, wie wat doet op welk moment, maar ook de binnenlandse en buitenlandse politiek wordt gefileerd. Ze zijn op de hoogte van alle nieuwtjes in de stad en weten die vaak binnen het uur.’.
Het is overgrootvader Maurits Julius die samen met zijn vader Mordechai de la Parra de apotheek opricht en het huis bouwt aan de Zwartenhovenbrugstraat 140. Het zal voor de volgende honderd vierentwintig jaar het veilige onderdak voor de volgende generaties zijn. Van oorsprong waren de familie de la Parra Sefardische Joden die in de zeventiende eeuw vanuit Portugal op de vlucht waren voor de Inquisitie, een feit dat de tantes niemand doen vergeten.
Het zijn vooral haar neven Noel en Kenneth die Bodil wegwijs maken in de familiegeschiedenis en het leven in Suriname. Er zijn nogal wat cultuurverschillen. Zo wordt Bodil in Suriname waar ze tijdelijk school loopt tijdens hun verblijf door de klasgenootjes uitgemaakt voor ‘witte pier’ terwijl ze in Nederland ‘zwart’ is. In Amsterdam leeft ze tussen de kunstenaars die vooral veel feesten. ‘Terwijl de vriend door drie mensen naar de woonkamer wordt vervoerd, moet er op de bank plaats worden gemaakt naast de ineengestrengelde lijven van de andere gasten, die al jointjes rokend met elkaar in gesprek zijn.’. Maar al die vrijheid, blijheid geeft nogal wat misverstanden in Paramaribo. Zo ontstaat er regelrechte paniek wanneer de zesjarige Bodil, gewend aan naaktlopende ouders, onder opa’s badjas duikt om te zien of hij dan wel een piemel heeft zoals papa.
Aan beide kanten van de oceaan vinden er in de familie tragedies plaats maar ondanks de afstand blijven ze contact houden en elkaar steunen.
Niet alleen overspannen de veertig jaar vertelde tijd de geschiedenis van de familie de la Parra maar ook de geschiedenis van Suriname zelf. Als kolonie onder Nederlands bewind gaat het de familie voor de wind. Maar de jaren voor de onafhankelijkheid en vooral onder de dictatuur van Desi Bouterse zijn ook voor de familie de la Parra beroerd. De armoede nam jaar na jaar toe en dat liet zich voelen. In Holland hoorden ze ook steeds minder van de familie in Paramaribo. Wanneer Bodil weer een keer naar overzee vliegt schrikt ze van de vele militairen met geweren.
Het is een complex gegeven om zowel Nederlander als Surinamer te zijn en dat maakt dat het voor niet Nederlandse lezers misschien wat moeilijker is om emotioneel ten volle mee te leven met het verhaal. Wat niet wegneemt dat het goed is om te lezen hoe lastig het kan zijn om te weten waar je ‘thuis’ hoort.
‘Hoe weten jullie dat?’ vraag ik. ‘Luister, Bodil, dat soort dinges gaat van generatie op generatie.’, antwoorden haar neven. Het is met deze roman dat Bodil de la Parra al die ‘dinges’ van haar familie heeft bewaard.
Marianne Verschaeren, huisrecensente