Bericht vanuit het innerlijk

Nadat Paul Auster in Winterlogboek zich zijn leven herinnerde als de geschiedenis van zijn lichaam, beschrijft hij in dit boek de geschiedenis van zijn innerlijk. Hij doet dat aan de hand van zijn confrontaties met de buitenwereld in de jaren na de oorlog tot aan de woelige jaren zestig. In diepgevoelde, sensitieve verhalen weet Auster de geluiden, de geuren en daaraan gekoppelde ervaringen uit zijn jeugd te vangen. Het accent in Bericht vanuit het innerlijk ligt echter vooral bij de vele beelden die hem als jongen zo raakten (hij was gek op films en tekenfilms). Uiteindelijk verlaat hij het woord zelfs helemaal en nemen de beelden het over. Beelden die zijn eigen, individuele ontwikkeling reflecteren maar tevens een tijdsdocument vormen dat velen zullen herkennen.

Geografie van een jongensleven: recensie van ‘Bericht vanuit het innerlijk’

Paul Auster (1947) houdt zijn schrijfspieren in conditie. De auteur uit Brooklyn heeft weer een boek geschreven  over zichzelf. ‘Bericht vanuit het innerlijk’ bevat autobiografische notities uit de eerste twintig jaar van zijn leven.
‘Bericht vanuit het innerlijk’ verschijnt twee jaar na ‘Winterlogboek’,  een verzameling notities over zijn lichaam dat in de winter van het leven  is aangekomen.
 
Beide boeken schreef Auster in de jij-vorm:
“De opzet is om de werking van je jonge hersentjes in kaart te brengen, om enkel naar jezelf te kijken en de innerlijke geografie van je jongensjaren te verkennen”.
Wat vormt je als mens?
Wat vormde de schrijver als mens? Daarvan brengt hij de lezer op de hoogte in een reeks observaties in het eerste deel van het boek. Er zitten mooie schetsjes tussen: was het echt een beroemde honkballer die op een dag bij hem op de stoep stond? Hoe voelt een twaalfjarige zich wanneer hij in zijn kostschoolbed geplast heeft? Wat betekent het om jood en Amerikaan te zijn in de jaren ‘50? We krijgen precieze waarneming, maar zonder doel of noodzaak.
Nog minder noodzakelijk is het middendeel van ‘Bericht vanuit het innerlijk’: het beschrijft twee films die onuitwisbare indruk op de schrijver maakten: ‘The incredible shrinking man’ (1957) en ‘I am a fugitive from a chain gang’ (1932).
Overbodig en ongewenst
Het laatste deel in het boek bestaat vooral uit brieven die de studerende Auster schreef aan het meisje dat zijn eerste vrouw zou worden. Het is de wereld die Auster ook al beschreef in ‘Van de hand in de tand’, zijn eerdere ‘kroniek van vroeg falen’ (1997). De jonge schrijver probeert rond te komen van zijn talent en schrijft zijn vriendin dat hij zich nog nooit zo overbodig en ongewenst gevoeld heeft.
Een schrijver die zichzelf terugvindt
Wat moeten wij als lezers nu met deze oefeningen in zelfobservatie? De vraag is gerechtvaardigd of Auster in zijn eigen opzet is geslaagd. Een plot is onvindbaar. Paul Auster is geen stilistisch wonder. Wat blijft er dan nog over? Het vermogen om anderen en zichzelf te observeren ligt aan de basis van een schrijfcarrière. Als de schrijver zichzelf terugvindt, kunnen zijn lezers daar alleen maar van profiteren. Maar mag het volgende boek dan alstublieft weer een vernuftig spel van illusies en identiteiten zijn, waarin geen mus van het dak valt zonder dat het een gevolg heeft?

Deze recensie verscheen op 8 november 2013 in het Nederlands Dagblad.
Lees ook de making-of van deze recensie: over de dilemma’s en keuzes van de recensent.