Andersen
In Andersen krijgt een mens een tweede kans. Hij wordt opnieuw geboren. Als Jonas. Maar met dat tweede leven kan hij niks beginnen. Deze mens werd ook al eens in 1889 geboren. Vrijwillig nam hij deel aan de Eerste Wereldoorlog en heeft later mensen gefolterd, dat geeft hij althans meerdere malen aan. Boven alles heeft hij zich goed van zijn taken gekweten en anderen er met geweld toe gebracht ook hun functie te vervullen. Jonas is een vreemd, soms onuitstaanbaar kind. Want Jonas denkt als een volwassene, maar is gevangen in het lichaam van een kind – dat hij natuurlijk zo snel mogelijk achter zich wil laten. Op zijn twaalfde verdwijnt hij. Jonas is een hoofdfiguur die eigenlijk niet goed raad weet met zichzelf en er slechts van kan dromen zijn schuld te ontvluchten.
“Andersen – Charles Lewinsky,“ net uit, ook net uitgelezen. Hier moet ik even van bekomen.
Ik las al eerder Alleen maar helden en wist wel dat ik iets moois mocht verwachten. Maar dit heeft mij verbaasd, zelden zo’n integrerend boek gelezen. Het begint al vrij sterk:
“ Donker.
Niet het kille, absolute donker van een cel. Een warme donkerte.
Ik weet niet waar ik ben.
Ik kan niet bewegen. Hoewel ik geen boeien voel. Geen blinddoek voor mij ogen. Ik voel niks. Blind en doof. Ik bespeur alleen een lichte druk op mijn huid, niet eens onaangenaam. Iets van golven.
Ik wil een arm bewegen, maar het is alsof het bevel niet aankomt. Alsof ik helemaal geen arm heb.
Ik weet dat ik twee armen heb. Slechts één hand, maar twee armen.
Waarom voel ik ze dan niet? “
Je weet, na het lezen van de synopsis achteraan dat een mens, Andersen genaamd een tweede kans krijgt. Hij wordt opnieuw geboren. Als Jonas. De man werd al eens geboren in 1889. Maar er is één probleem de nieuwe mens Jonas weet dit niet als zijn brein ontwaakt in het embryo in de baarmoeder. Hij moet dit zelf ontdekken en ervaren. Grandioos. Ik ben hier al ruim, behoorlijk ruim geleden ook geboren, maar tijdens het lezen van die eerste hoofdstukken katapulteerde Lewinsky mij terug naar die warme geborgenheid die het moet geweest zijn. Niet dat ik mij daar iets van herinner maar het zou zo kunnen geweest zijn. Alleen is dat brein dat ontwaakt een behoorlijk kil brein, de haren rezen mij dikwijls ten berge. De koele en emotionele berekendheid die uit dat brein straalt bezorgt je rillingen over je lijf.
Lewinsky toont zich hier een meester in het creëren van onbehagen zonder expliciete omschrijvingen. Dit is iets dat doorheen het hele verhaal door blijft hangen. Niettegenstaande de situaties dikwijls heel humoristisch zijn blijft die kilte hangen. Het verhaal bezit zoveel verschillende lagen, door de tijdssprongen, de zichtvelden van de verschillende personages en alle leesconstructies die opgezet zijn waarvan je pas achteraf de draagwijdte begrijpt. Het is pas in het laatste kwart dat je snapt waar Lewinsky met Andersen naartoe wil. Maar daarvoor moet je Jonas eerst zien opgroeien als kind dat eigenlijk alles weet, zelfs meer dan zijn ouders maar het op geraffineerde wijze verbergt en het opgroeiend leven van een kind meespeelt om zijn uiteindelijk doel te bereiken? Ook Jonas neemt je als lezer in het ootje, hij bespeelt je met dezelfde trefzekerheid zoals hij zijn omgeving bespeelt. Een ‘geboren’ manipulator, ’t was in zijn vorig leven ook zijn vak als nazieondervrager (-beul) tijdens de tweede wereldoorlog. Deze sinistere gedachte die met regelmatige verwijzingen in Jonas zijn gedachten een rode draad vormt doorheen het hele verhaal houdt je de hele tijd onderhuids in spanning.
Hoe meer ik over dit boek nadenk en schrijf hoe meer ontdekkingen en verwijzingen er in mijn geest vrijkomen. Zo snapt Jonas waarschijnlijk als enig ‘bewust’ levend wezen de genialiteit van Mozart of de onvoorwaardelijke afhankelijk van een hond.
Lewinsky neemt je met ‘Andersen’ mee doorheen een sinistere thriller die bijwijlen grappig is maar je laat nadenken over onze afkomst en onze ziel, je filosofisch aan het denken maar die je bovenal laat genieten van een prachtige taal. Dit zal nog een tijd nazinderen in mijn hoofd.
Jan Stevens